Gepubliceerd: 07 november 2022

Ongedekte cryptoactiva zoals de Bitcoin worden vooral gebruikt als speculatieve en risicovolle belegging en de waarde ervan gaat voortdurend heftig op en neer. Bitcoins zijn om die reden niet geschikt als betaalmiddel, oppotmiddel of rekeneenheid en daarmee niet als geld. Dit is één van de boodschappen van de DNB Occasional Study ‘Cryptoactiva – evolutie en beleidsrespons’.

Aanleiding 

In 2018 hadden ongeveer 900.000 Nederlanders cryptoactiva. In juni 2022 was dit toegenomen tot bijna 2 miljoen Nederlanders, zo blijkt uit een steekproef onder Nederlanders van 18 jaar en ouder (Cryptovaluta Monitor). Uit een andere steekproef blijkt dat bijna de helft van de cryptobezitters minder dan €500 heeft geïnvesteerd en dat 14% €5.000 of meer heeft geïnvesteerd (IPSOS, 2021). 

Cryptoactiva hebben dus de belangstelling van een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking, ondanks de neergang in de markt in 2022 (Figuur 1). Deze belangstelling blijkt ook uit vragen die DNB krijgt bij de afdeling publieksvoorlichting. De meest gestelde vraag is of cryptoactiva geld zijn. Deze vraag is begrijpelijk, omdat de bedenkers van cryptoactiva een rol als een elektronische vorm van cash voor ogen hadden, zonder dat daar financiële instellingen voor nodig zijn. 

Grafiek - Totale waarde van cryptoactiva (in EUR) 

Niet geschikt 

DNB beschouwt ongedekte crypto’s niet als geld, omdat het koersverloop te volatiel is om de functies van betaalmiddel, oppotmiddel en rekeneenheid goed te kunnen vervullen. Het ontbreken van onderliggende activa en een monetaire autoriteit die de waarde stabiliseert zorgen voor grote onzekerheid over de waarde. Ook de veelheid aan crypto’s en het gebrek aan coördinatie leiden ertoe dat ze ongeschikt zijn als rekeneenheid. Prijzen zouden dan bijvoorbeeld zowel in Bitcoin, Ether, Sol, Ada als XRP moeten worden weergegeven, wat verwarrend is. De gebruikers van cryptoactiva lijken tot hetzelfde oordeel te komen. Slechts 3% van de Nederlandse cryptobezitters geeft in 2022 aan hier wel eens iets mee gekocht te hebben (Cryptovaluta Monitor).

Daarnaast kan de consument in Nederland nu al heel goed digitaal betalen. Het Nederlandse betalingsverkeer is veilig, betrouwbaar en efficiënt. Binnen Nederland worden betalingen binnen enkele seconden afgewikkeld (‘instant payments’). Ook snelheid is dus geen reden om in Nederland met crypto’s te gaan betalen.

De vraag is wat de populariteit van crypto’s in Nederland en andere ontwikkelde economieën dan wel verklaart. Recente internationale studies wijzen erop dat de genoemde volatiliteit en het gebrek aan onderliggende activa crypto’s geschikt maken om mee te speculeren of te gokken. In lijn hiermee geeft een meerderheid van de Nederlandse cryptobezitters (63%) aan dat investeren in cryptomunten hetzelfde is als gokken (Cryptovaluta Monitor). Het vooruitzicht om met crypto’s makkelijk geld te kunnen verdienen, dat veel op sociale media wordt geschetst, activeert psychologische factoren zoals de angst om de boot te missen. Grote prijsuitslagen maken het lastig om de aandacht los te laten. Om jongeren te wijzen op de risico’s is het ministerie van Financiën de campagne Slim in Crypto gestart.

Het belang van sterke instituties en betaalinfrastructuur 

Uit de statistieken blijkt dat crypto’s in opkomende economieën vaker worden gebruikt om mee te betalen dan in ontwikkelde economieën. Dit verschil kan worden verklaard door verschillen in instituties en infrastructuur. Zo neemt het gebruik van crypto’s als betaalmiddel toe naarmate de financiële sector minder ontwikkeld is, kapitaalcontroles toenemen, de kosten van betalingen tussen landen hoger zijn en de monetaire instituties zwakker zijn.  

Een extreem voorbeeld is El Salvador dat de Bitcoin tot wettig betaalmiddel heeft verklaard. Maar ook in El Salvador krijgt de Bitcoin geen vaste voet aan de grond bij de lokale bevolking. Men is vaak te arm om de koersschommelingen op te kunnen vangen, of heeft geen beschikking over een mobiele telefoon. Het IMF (2022) raadt het gebruik van bitcoin als wettig betaalmiddel dan ook af en wijst onder meer op de risico’s van hoge volatiliteit voor de consumentenbescherming en financiële stabiliteit, en de risico’s voor financiële integriteit.

Stablecoins nuttig voor specifieke toepassingen, mits goed gereguleerd 

De nadelen van ongedekte cryptoactiva als betaalmiddel zijn ook binnen de cryptowereld niet onopgemerkt gebleven. Zogenoemde stablecoins zijn daarom ontwikkeld voor betalingen tussen verschillende crypto’s, en voor de omwisseling van crypto naar bestaand geld zoals de euro en de dollar. Het idee is dat stabiliteit wordt gecreëerd doordat een financiële instelling de waarde van stablecoins linkt aan onderliggende activa. In de praktijk zijn de risico’s echter nog steeds groot, vanwege een belangenconflict tussen de uitgever en de houder van stablecoins. De uitgever kan namelijk het rendement vergroten door in risicovollere activa te beleggen, of onvoldoende dekking aan te houden. Dit gaat ten koste van het belang van de houder die erop rekent dat de dekking aanwezig is, want anders dreigt een ‘run’ op de achterliggende activa. 

Onder de EU-verordening voor markten in cryptoactiva (MiCAR, zie ook DNBulletin, 2022) zijn daarom specifieke en additionele regels opgenomen voor uitgevers van stablecoins, vooral omtrent de activa die als reserve dienen voor de uitgegeven stablecoins. Deze regelgeving, die naar verwachting in 2024 gaat gelden, kan bijdragen aan het vertrouwen in de markt, zodat de specifieke toepassingen van stablecoins worden benut. Overigens gaat het hier om eerste stappen in termen van adequate regelgeving, omdat de crypto-markt nog steeds in beweging is. Ook zullen wet- en regelgeving en toezicht niet alle risico’s kunnen mitigeren, mede door het internationale karakter van crypto’s. 

Meer informatie

• Occasional Study ‘Cryptoactiva – evolutie en beleidsrespons’
• Persbericht Goede regulering onontbeerlijk voor risicovolle crypto's 
• Interview ‘We zien crypto’s niet als geld’
• Topicpagina Wat u moet weten over crypto’s